Water is het belangrijkste nutriënt voor varkens. Varkens drinken namelijk twee keer meer dan ze eten. Een lacterende zeug kan wel 30 liter op een dag drinken. Daarom is het cruciaal dat varkenshouders goed op hun water letten. Immers, een goede drinkwaterkwaliteit is van groot belang voor gezonde varkens. Denk daarbij aan samenstelling, hygiëne en beschikbaarheid. Slechte drinkwaterkwaliteit of gebrek aan waterbeschikbaarheid kan leiden tot gezondheidsproblemen bij varkens en achterblijvende bedrijfsprestaties.
Waterkwaliteit
Chemische waterkwaliteit
Als de drinkwaterkwaliteit wordt beoordeelt, wordt er ten eerste gekeken naar de chemische eigenschappen van water. Deze eigenschappen zijn van invloed op de smakelijkheid en op de beschikbaarheid. Factoren die hier van invloed op zijn, zijn bijvoorbeeld de hardheid, de pH, ijzergehalte en mangaangehalte. Met name water uit eigen bron kan afwijkingen bevatten in de chemische samenstelling. Te hoge ijzer- en mangaangehaltes kunnen neerslag veroorzaken in het systeem, waardoor verstoppingen en lekkende nippels kunnen ontstaan.
Een te hoge hardheid heeft geen effect op de gezondheid, maar kan leiden tot kalkaanslag wat van invloed kan zijn op de waterbeschikbaarheid. Daarbij heeft een hoge hardheid in het water ook effect op de hoeveelheid zuur die er gedoseerd moet worden om de pH te laten zakken.
Microbiologische waterkwaliteit
Naast chemische bestanddelen, kunnen ook micro-organismen een effect hebben op de drinkwaterkwaliteit. Bacteriën, schimmels en gisten die aanwezig zijn in het drinkwater kunnen duiden op slechte waterhygiëne en mogelijke biofilmvorming in de drinkwaterleidingen. Ook kunnen ziekteverwekkers zoals E. coli via het drinkwater worden overgedragen, wat direct effect heeft op de varkensgezondheid.
Biofilm is een slijmlaag aan de binnenkant van waterleidingen, waarin een micromilieu is gevormd door micro-organismen, vaak in combinatie met chemische neerslag. Deze laag biedt voeding en bescherming voor de bacteriën en zorgt voor een constante kiemvervuiling in het drinkwater. De kans op biofilm ontwikkeling wordt vergroot door hoge temperaturen, lage doorstroomsnelheid, dode hoeken of restanten van medicijnen en additieven.
Micro-organismen in het drinkwater kunnen toxines produceren die een negatief effect hebben op de gezondheid van varkens. Daarbij heeft biofilm in de leidingen ook een nadelig effect op medicatie of additieven die aan het drinkwater worden toegevoegd. Antibiotica kan bijvoorbeeld minder effectief worden.
Om de microbiologische waterkwaliteit te bewaren, is het van belang om regelmatig het water te laten onderzoeken en daarnaast periodiek een reinigingsprotocol uit te voeren, met bijvoorbeeld gestabiliseerde waterstofperoxide. Om schone leidingen te waarborgen, is het aan te raden om minstens twee keer per jaar een watercheck te doen op de microbiologische en chemische kwaliteit van het drinkwater om onzichtbare problemen op te sporen.
Beschikbaarheid van water
Naast de kwaliteit is ook de beschikbaarheid van water fundamenteel voor de gezondheid en prestatie van varkens. Er moeten voldoende drinkpunten aanwezig zijn en de doorstroming in de leidingen moet optimaal zijn. Voor elke productiefase gelden hiervoor andere waarden.
Varkens drinken vrijwel altijd via drinknippels. Hiervan moet het debiet voldoende zijn, zodat varkens in een keer voldoende water kunnen drinken. Verstopte nippels kunnen de wateropname drastisch beperken. Niet alleen chemische afzettingen kunnen de nippels blokkeren, maar ook biofilm stukjes in de nippels kunnen voldoende opbrengst in gevaar brengen. Belangrijk om dus regelmatig het debiet te meten aan de nippel. Dit kan gemakkelijk zelf uitgevoerd worden, door een maatbeker aan de nippel te vullen en de opbrengst per minuut bij te houden.
| Parameter | Guste en dragende zeugen | Lacterende zeugen | Speenbiggen | Vleesvarkens |
|---|---|---|---|---|
| Nippel opbrengst (per minuut) | 1 liter | 2,5 liter | 500 ml | 1 liter |
| Gemiddelde wateropname (per dag) | 10-12 liter | 25 liter | 1,5 liter | 5 liter |
| Drinkplaatsen per dier | 1 per 8-10 zeugen | 1 per zeug | 1 per 10 biggen | 1 per 8 varkens |
Gespeende biggen hebben minstens één drinkplek per 10 biggen nodig. Het is aan te raden om de eerste paar dagen na spenen extra drinkplekken te realiseren door middel van biggenkommen om wateropname zoveel mogelijk te stimuleren. Vleesvarkens drinken over het algemeen grote volumes. Er is minstens één drinkplek nodig per 8 vleesvarkens met een debiet van minstens 1 liter per minuut. Bij dragende zeugen in de groepshuisvesting dienen er voldoende drinkplekken aanwezig te zijn, minstens twee per groep, zodat dieren lager in de rangorde ook voldoende toegang hebben tot drinkwater. Bij lacterende zeugen is de beschikbaarheid het meest van belang, omdat deze groep de hoogste waterbehoefte heeft. Een zeug hoog in de lactatie kan wel 30 liter of meer per dag drinken. Deze opname gebeurt in korte drinkbeurten, waarbij het debiet minstens 2,5 liter per minuut dient te zijn.
Invloed op prestaties
Kwaliteit en beschikbaarheid van water heeft direct effect op de productieresultaten van varkens. Slechte drinkwaterkwaliteit heeft effect op de gezondheid van varkens en dus de mogelijkheid voor biggen en vleesvarkens om efficiënt te groeien. Bij speenbiggen veroorzaakt een te lage wateropname vóór en na het spenen een dip in voeropname. Hierdoor vergroot de kans op speendip. Door de biggen voor het spenen al te stimuleren om water te drinken en na het spenen extra drinkwatervoorzieningen te creëren, zal de wateropname op peil blijven.
Bij lacterende zeugen heeft een slechte drinkwaterkwaliteit en beschikbaarheid consequenties voor haar melkgift en daardoor voor de groei van de biggen. Ook in de dracht is het water van groot belang. Voldoende en kwalitatief goed drinkwater in de dracht vermindert de kans op urineweginfecties na het werpen en daardoor een verminderde vruchtbaarheid.
Voldoende drinkwater dat van goede kwaliteit is, is dus van vitaal belang voor de gezondheid en prestaties van zowel zeugen, biggen als vleesvarkens. Het is essentieel om aandacht te besteden aan de zowel de chemische als microbiologische kwaliteit van het drinkwater en dit regelmatig te checken. Alle dieren moeten naar behoefte kunnen drinken, dus zorg voor voldoende drinkplekken met toereikend debiet passend bij de leeftijds- of productiefase van het dier. Water is immers het belangrijkste nutriënt voor gezonde varkens en het loont om actief na te denken over waterkwaliteit en voorziening op een varkensbedrijf.
Wil je dat we met je meedenken over de drinkwaterkwaliteit en voorziening van jouw varkens? Neem contact op.
